Zmiany w urlopie ojcowskim

Czym jest urlop ojcowski  i kto może z niego skorzystać?

• Z urlopu ojcowskiego może skorzystać ojciec dziecka, a także ojcowie adopcyjni.
• Urlop ten przysługuje zarówno mężczyznom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, jak i tym prowadzącym działalność gospodarczą.

Kiedy ojciec dziecka może korzystać z urlopu ojcowskiego?

• Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje ojcu dziecka, który dziecko wychowuje, a także ojcu dziecka, który skorzystał już  z urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego;
• Ojciec dziecka może korzystać z urlopu rodzicielskiego, w przypadku, gdy matka dziecka korzysta z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego bądź urlopu wychowawczego;
• Urlop ojcowski jest samodzielnym prawem pracownika - ojca dziecka, przysługuje także w sytuacji, kiedy matka dziecka nie jest pracownicą, osobą nieubezpieczoną.

Co się zmieniło z dniem 26.04.2023?

• Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza w art. 182³ § 1 pojęcie celu, któremu ma służyć urlop ojcowski. Ustawodawca wskazał, że celem jest sprawowanie opieki nad dzieckiem.
• Możliwość skorzystania z urlopu ojcowskiego zostaje ograniczona do pierwszych 12 miesięcy życia dziecka.
• W związku z korzystaniem z urlopu ojcowskiego pracownik objęty jest taką samą ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, jaka przysługuje w związku z korzystaniem z urlopu macierzyńskiego. Kwestię tę unormowano w znowelizowanym Art. 177 § 1 Kodeksu pracy.

Ważne

Zgodnie z art. 177 § 1Kodeksu pracy w okresie korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części, do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:

• prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z pracownicą lub pracownikiem. Należy podkreślić, że państwa członkowskie zobowiązują pracodawców art. 12 dyrektywy 2019/1158 do wprowadzenia niezbędnych środków w celu zakazania zwalniania, przygotowania do zwalniania pracowników w czasie korzystania przez nich z uprawnień związanych z rodzicielstwem;
• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownicą lub pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Udowodnienie winy pracownika spoczywa na pracodawcy (art. 177 § 4 i 4¹  Kodeku pracy).

Wymiar urlopu ojcowskiego

Wymiar urlopu ojcowskiego nie uległ zmianie i nadal wynosi 2 tygodnie (Art.  182³ §  1 Kodeksu pracy).

Termin na złożenie wniosku

Warunkiem udzielenia tego urlopu jest złożenie przez pracownika - ojca wniosku w postaci papierowej lub elektronicznej, nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Ważne

Urlop ojcowski może być wykorzystany w częściach, z zastrzeżeniem, że żadna z części nie może być krótsza niż tydzień (tydzień należy rozumieć jako 7 kolejnych dni kalendarzowych (Art. 183¹ § 1 Kodeksu pracy w zw. z art. 182³ § 1 k.p.).

W przypadku złożenia pracownika wniosku o urlop ojcowski wcześniej aniżeli przewidziany prawnie termin na złożenie takiego wniosku, ochrona zacznie obowiązywać dopiero od terminu określonego w przepisach prawa, tj.: na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części.

Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Odmowa udzielenia pracownikowi urlopu ojcowskiego w sytuacji, gdy spełnia on wszystkie określone prawem wymagania, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika), zagrożone karą grzywny (Art. 281 § 1 pkt 5 Kodeksu pracy).

Co powinien zawierać wniosek o urlop ojcowski składany pracodawcy?

Wniosek o udzielenie pracownikowi - ojcu urlopu ojcowskiego lub jego części zawiera:

• imię i nazwisko pracownika;
• wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop ojcowski albo jego część.

Do wniosku dołącza się dokumenty określone w  § 16 rozporządzenia w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów;
• kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione;
• oświadczenie pracownika - ojca wychowującego dziecko, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części;
• kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.

Przepisy przejściowe

Zgodnie z art. 36 ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. , poz. 641), pracownik – ojciec wychowujący dziecko w dniu wejścia w nowelizacji ma prawo do urlopu ojcowskiego na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko:

• 24  miesiąca życia, albo
• 14. roku życia, o ile nie upłynęły 24 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie tego dziecka.

Wysokość urlopu ojcowskiego

• Jeżeli pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę - wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy. Podstawa zasiłku  ustalana jest z pewnymi wyjątkami przewidzianymi w Art. 36 ustawy zasiłkowej na podstawie średniego wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu ojcowskiego;
• Innymi prawami rządzi się ustalanie podstawy zasiłku macierzyńskiego u przedsiębiorców. Aby przedsiębiorca mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego musi opłacać dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe.

Więcej informacji dotyczącej ubiegania się o zasiłek macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego przez ojca dziecka prowadzącego działalność gospodarczą można znaleźć na stronie ZUS.

Urlop ojcowski - jakie dokumenty należy złożyć w ZUS?

W przypadku gdy płatnikiem zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych ojciec dziecka musi złożyć odpowiednie dokumenty:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka bądź postanowienie sądu o przysposobieniu dziecka;
• w przypadku urodzenia dziecka podczas pobytu za granicą - przetłumaczony na język polski skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub zagraniczny akt urodzenia dziecka lub ich kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku albo przez Zakład za zgodność z oryginałem. Obowiązek tłumaczenia nie dotyczy aktów urodzenia dziecka wystawionych na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, Szwajcarii, Islandii, Liechtensteinu, Norwegii, Ukrainy, Macedonii, Serbii, Czarnogóry oraz Bośni i Hercegowiny, w języku urzędowym tych państw;
• potwierdzenie udzielenia urlopu ojcowskiego (np. w postaci podpisanego przez pracodawcę wniosku o ten urlop);
• oświadczenie, że ojciec nie pobrał jeszcze zasiłku macierzyński za okres urlopu ojcowskiego;
• wypełnione przez pracodawcę zaświadczenie ZUS Z-3.

Więcej na stronie ZUS.