Zawierając umowy z podwykonawcami, należy zadbać o precyzyjne postanowienia w umowach, aby uniknąć problemów z własnością programu komputerowego, czy jego dalszym wykorzystaniem. Szczególnie w dobie rozwoju sztucznej inteligencji i dynamicznego rozwoju technologii, ochrona praw autorskich staje się wyzwaniem.
Co podlega ochronie prawnoautorskiej?
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ochroną objęty jest utwór – czyli każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W sektorze IT ochronie podlegać mogą:
- Kod źródłowy
- Kod wynikowy
- Dokumentacja projektowa
Ochrona nie obejmuje:
- Idei, koncepcji, algorytmów
- Metod działania czy procedur
Utwory są chronione automatycznie w momencie ich powstania i ustalenia. Nie trzeba nigdzie tego faktu zgłaszać ani rejestrować. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ochronie prawnoautorskiej podlega nie sam temat (treść utworu, idea), lecz jego konkretyzacja – indywidualizacja, nadanie mu kształtu, formy, choćby nieukończonej. Ustalenie utworu definiowane jest jako działanie, które nadaje utworowi taką formę, aby możliwy był jego odbiór przez osoby trzecie.
Prawo autorskie do programów komputerowych
Art. 74 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi, że programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej.
Kto ma prawa do programu?
Prawa autorskie do programu komputerowego, co do zasady, przysługują jego twórcy. Oznacza to, że programista domyślnie posiada pełne prawa do stworzonego przez siebie oprogramowania.
Jeśli chcesz więc nabyć pełne prawa do kodu, musisz podpisać umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Więcej informacji na ten temat możesz znaleźć w naszym odrębnym artykule: https://www.krgroup.pl/umowa-o-przeniesienie-autorskich-praw-majatkowych-co-powinna-zawierac/
W katalogu autorskich praw osobistych przysługujących twórcy programu komputerowego uwzględniono jedynie:
- prawo do autorstwa utworu, oraz
- prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo.
Zakres ochrony
Prawo autorskie obejmuje wszystkie formy wyrażenia programu, w tym:
- kod źródłowy i wynikowy,
- dokumentację projektową (jeśli spełnia warunki utworu),
- graficzny interfejs użytkownika (jeśli ma indywidualny charakter).
Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-406/10 – SAS Institute:
„Przedmiot ochrony dyrektywy 91/250 obejmuje formy wyrażenia programu komputerowego, jak również przygotowawcze prace projektowe pozwalające na, odpowiednio, powielanie lub późniejsze stworzenie takiego programu (…).”
Program komputerowy będzie chroniony na gruncie prawa autorskiego, pod warunkiem że spełnia ogólne przesłanki określone w art. 1 ust. 1 ustawy, tj. stanowi przejaw działalności twórczej, ma indywidualny charakter i został ustalony.
Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują:
- trwałe lub czasowe zwielokrotnienie programu komputerowego w całości lub w części;
- tłumaczenie, przystosowywanie, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym;
- rozpowszechnianie, w tym użyczenie lub najem, programu komputerowego lub jego kopii.
Pojawia się więc pytanie, czy można korzystać z kodu czy programy komputerowego dla własnego użytku? W określonych przypadkach tak, mianowicie:
- można sporządzić kopię zapasową, jeśli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego,
- można badać i testować program w celu poznania zasad jego działania,
- możliwe jest zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile zostaną spełnione warunki określone w ustawie.
Przed podjęciem decyzji w tym zakresie skonsultuj swoją sytuację z prawnikiem, aby uniknąć ryzyka odpowiedzialności prawnej za nielegalne działania. Naruszenie praw autorskich do oprogramowania może skutkować odpowiedzialnością cywilną i karną.
Jak zabezpieczyć prawa w umowie z programistą?
Zawierając umowę z programistą, szczególnie warto zwrócić uwagę:
- czy dochodzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych, czy tylko do udzielenia licencji?
Jeżeli zastanawiacie się jaka jest różnica pomiędzy tymi umowami, zachęcamy do lektury naszego odrębnego artykułu: https://www.krgroup.pl/jaka-jest-roznica-pomiedzy-umowa-o-przeniesienie-autorskich-praw-majatkowych-a-umowa-licencyjna/
- na zakres przenoszonych praw – umowa powinna obejmować przeniesienie kodu źródłowego, dokumentacji technicznej oraz innych elementów szczególnie istotnych dla zamawiającego,
- na pola eksploatacji – czyli w jaki sposób można korzystać z programu,
- na ewentualne ograniczenia.
Istotny pozostaje również rodzaj umowy, na podstawie której programista tworzy program komputerowy.
Jeśli programista jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to prawa autorskie do oprogramowania, które stworzył w ramach obowiązków służbowych, automatycznie przysługują pracodawcy, z zastrzeżeniem, iż strony mogą postanowić w umowie inaczej (art. 74 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Ważne jest, aby praca programisty polegała na tworzeniu oprogramowania – w przeciwnym razie, kwestie przeniesienia autorskich praw majątkowych należałoby uregulować odrębnie w umowie.
W przypadku umowy o współpracę - prawa do programu komputerowego domyślnie pozostają przy programiście, chyba że umowa przewiduje ich przeniesienie.
Umowa licencyjna – kluczowe kwestie
Umowa licencyjna pozwala na korzystanie z programu komputerowego na określonych zasadach, ale nie przenosi jego własności. Warto w niej uregulować m.in.:
- rodzaj licencji (wyłączna lub niewyłączna),
- możliwość udzielania sublicencji przez licencjobiorcę,
- moment udzielenia licencji (np. wraz z instalacją programu),
- pola eksploatacji,
- możliwość modyfikacji oprogramowania przez licencjobiorcę,
- wynagrodzenie za licencję,
- zakres terytorialny korzystania z oprogramowania,
- czas obowiązywania licencji i okres wypowiedzenia.
Jeżeli umowa nie określa okresu obowiązywania licencji, domyślnie wynosi on pięć lat, co w praktyce może być niewystarczające (art. 66 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Odpowiednie uregulowanie praw autorskich w umowach IT jest kluczowe dla ochrony interesów zarówno twórców, jak i przedsiębiorstw korzystających z oprogramowania. Warto zadbać o precyzyjne postanowienia dotyczące przeniesienia praw, licencjonowania i eksploatacji programów komputerowych, aby uniknąć późniejszych sporów prawnych.
